THÔNG TIN TRÊN MẠNG XÃ HỘI VÀ TRÁCH NHIỆM CÔNG DÂN
Mạng xã hội (hay mạng xã hội ảo) là khái niệm gọi chung cho những webside do các tổ chức, cá nhân lập ra nhằm mục đích kết nối cộng đồng, chia sẻ thông tin, bàn luận những vấn đề mà mọi người cùng quan tâm; bản thân nó là một webside mở được xây dựng bởi cộng đồng tham gia. Chính vì vậy, thông tin trên mạng xã hội là thông tin không chính thống, không có điều kiện ràng buộc về mặt pháp lý như các trang tin điện từ, cổng thông tin điện tử, báo điện tử... mà chỉ có những quy định lỏng lẻo, không mang tính ràng buộc của cá nhân hoặc tổ chức tạo lập webside được coi như là “luật chơi” cho những thành viên tham gia. Do đó, mọi người thoả mái tham gia viết bài trao đổi, tuỳ theo nhóm sở thích, tâm lý mà người “quản trò”-người lập webside, đặt ra; nếu người viết bài đi quá đà thì cùng lắm bị xoá tên cấm không cho tham gia cuộc chơi. Do đó, bên cạnh mặt tích cực nhất định thì các trang mạng xã hội cũng đã đưa đến những tiêu cực, tác động đến tư tưởng xã hội mà các nhà lãnh đạo, quản lý cần đề ra chế tài nghiêm khắc để loại bỏ những tiêu cực từ thông tin trên các trang mạng xã hội, phát huy được tính tích cực.
Điều chúng ta dễ dàng nhận thấy là không ít mạng xã hội lập ra đã tạo một sân chơi lành mạnh, là nơi cho các nhà văn, nhà thơ, nhà nghiên cứu, nhạc sĩ... trao đổi thông tin về hoạt động nghiên cứu, sáng tạo với đồng nghiệp và những người quan tâm. Mạng xã hội đã trở thành môi trường tương tác trực tuyến giữa tác giả với độc giả. Nhiều nhà văn, nhà thơ, nhà phê bình khi hoàn thành sản phẩm sáng tạo, nghiên cứu của mình để cẩn thận hơn, tác giả không vội gửi đến cơ quan truyền thông đăng tải, công bố mà tỉ mẫn làm cái công việc đưa bài lên các trang mạng xã hội, coi đây như một môi trường thể nghiệm; qua sự góp ý, bình luận (comment) của những đồng nghiệp, những độc giả của mạng xã hội, phần lớn là những người rất am hiểu về lĩnh vực sáng tạo ấy, tác giả kịp thời tiếp thu, chỉnh sửa nhằm hạn chế những sai sót không đáng có, nâng cao chất lượng sản phẩm trước khi xuất bản ra cộng đồng rộng lớn. Mạng xã hội trở thành một phương tiện hỗ trợ rất lớn cho những người hoạt động trong lĩnh vực sáng tạo nghệ thuật.
Thông thường mạng xã hội được chúng ta gọi là thế giới ảo. Song, cái thế giới ảo đó được kết nối bởi những con người thực, chính vì vậy, nếu ở đây có sự gặp gỡ, kết nối của những con người giàu nhiệt tâm với cuộc đời sẽ đem đến cho cộng đồng xã hội không ít việc làm bổ ích. Những người tham gia cộng đồng mạng xã hội (blogger) đã xây dựng rất nhiều hoạt động thiện nguyện nhằm giúp đỡ cho nhân dân những vùng bị thiên tai, lũ lụt; những mảnh đời bất hạnh, bị những căn bệnh hiểm nghèo mà gia cảnh khó khăn không đủ điều kiện kinh tế để chạy chữa. Trong nhiều năm qua, chúng ta được biết Hội Blogger Đà Nẵng với nhóm thiện nguyện ACE đã có nhiều hoạt động quyên góp tiền ủng hộ những gia đình hoàn cảnh khó khăn có con bị dị tật tim bẩm sinh chữa bệnh; quyên góp quần áo, sách vỡ cho các em học sinh vùng sâu vùng xa; ủng hộ tiền sửa chữa trường học ở những xã vùng khó khăn của các tỉnh miền Trung... Hội blogger Hà Nội, ngoài những hoạt động đầy tình thân ái, kết nối cộng đồng mạng (tổ chức gặp mặt, ra tuyển tập...) còn là “địa chỉ” để lại trong cộng đồng xã hội với nhiều chuyến hoạt động từ thiện ở những vùng khó khăn của các tỉnh phía bắc, các tỉnh miền Trung... Trên đây chỉ là 2 trong số hàng chục Hội blogger được thành lập dựa trên tuổi tác, thành phần xã hội, sở thích cá nhân có nhiều hoạt động phong phú kết nối cộng đồng tham gia hoạt động từ thiện, bảo vệ môi trường, lên án những hành vi thiếu ý thức... Như vậy, thế giới ảo đã bước vào cuộc đời thực với nhiều việc làm bổ ích chính từ những blogger đầy nhiệt tâm với cuộc đời.
Ngày nay, internet đang trở thành một ngân hàng thông tin khổng lồ, chỉ cần lướt web người đọc có thể tìm thấy mọi vấn đề đông-tây, kim-cổ cho đến những vấn đề đương đại, những vụ việc xảy ra trước thời điểm truy cập vài phút. Bên cạnh thông tin nhanh nhạy của phóng viên các cơ quan thông tấn báo chí thì các mạng xã hội cũng tình nguyện tham gia vào cuộc đua này, đôi khi thông tin của blogger còn nhanh hơn cả các trang báo điện tử vì không qua một hệ thông kiểm duyệt nào, tự do đưa tin. Nhiều vấn đề xã hội đã được các blogger đưa ra bàn luận một cách thấu tình, đạt lý và đầy trách nhiệm. Mạng xã hội trở thành một diễn đàn trao đổi cởi mở, nơi các thành viên tham gia có quyền nêu lên chính kiến của trước một vấn đề xã hội hay một chủ trương chính sách mới của Nhà nước và chính quyền các cấp. Xét dưới góc độ nhất định, vô hình chung mạng xã hội trở thành kênh phản biện xã hội không chính thức để các cấp chính quyền tham khảo, đánh giá phản ứng xã hội trước những chủ trương mới, những khiếm khuyết trong chính sách, kịp thời điều chỉnh nhằm đáp ứng nguyện vọng của nhân dân. Nếu biết sử dụng, phát huy được mặt tích cực này của mạng xã hội, các nhà quản, các nhà hoạch định chính sách sẽ tận dụng được để nâng cao hiệu quả quản lý xã hội.
Tuy nhiên, cũng vì là thế giới ảo, khó kiểm soát và vì những mục đích khác nhau, đã và đang có một số logger đưa “thông tin bẩn” lên mạng xã hội làm ảnh hưởng đến nhân phẩm, danh dự, lợi ích kinh tế... của các tổ chức, cá nhân; thậm chí là lợi ích của quốc gia, dân tộc. Sự thật đã được các đối tượng này bóp méo, bôi đen và “đẩy lên” vì những mưu đồ, toan tính cá nhân. Có khi là nhằm để đánh bóng tên tuổi của mình, khoe khoang tầm trí tuệ uyên thâm của người viết hoặc hạ bệ một người nào đó mà bản thân họ không thích. Tệ hại hơn là có những thế lực xấu lợi dụng những khiếm khuyết, tồn tại trong chủ trương chính sách và trong quá trình lãnh đạo điều hành của các cấp uỷ đảng, chính quyền các cấp; sự tha hoá, biến chất của một bộ phận cán bộ có chức, có quyền... chúng nhào nặn, đẩy lên thành những vấn đề xã hội, coi đó là bản chất chế độ, nói xấu, lung lạc lòng tin của nhân dân vào Đảng và Nhà nước. Đây là âm mưu “diễn biến hoà bình” của các thế lực thù địch. Bên cạnh đó, không ít thông tin không đúng sự thật của các đối tượng này làm ảnh hưởng đến quan hệ đối ngoại của Đảng, Nhà nước ta; ảnh hưởng đến lợi ích quốc gia, dân tộc.
Trong thế giới hiện đại, sử dụng internet là yêu cầu cấp thiết của mọi tổ chức, cá nhân. Sự tồn tại của mạng xã hội cũng là đương nhiên, dưới một góc độ nhất định còn là nhu cầu kết nối cộng đồng, trao đổi thông tin khá bổ ích đối với mọi người; mở rộng dân chủ xã hội. Vấn đề còn lại là sự quản lý của nhà nước, của ngành chức năng nhằm phát huy những mặt tích cực, hạn chế và khắc phục các tiêu cực mà mạng xã hội đem lại. Bộ Thông tin-Truyền thông đã tham mưu Chính phủ ban hành Nghị định số 97 về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ internet và thông tin điện tử trên internet, sau đó Thông tư 07 của Bộ Thông tin-Truyền thông quy định về hoạt động thông tin trên trang điện tử cá nhân với 5 điều cấm nhằm quản lý blog. Song, Thông tư 07 về quản lý blog chỉ mang tính định hướng tuyên truyền, giáo dục, “giải quyết vấn đề tư tưởng, xã hội là chính” (ý kiến Thứ trưởng Bộ Thông tin-Truyền thông trả lời báo chí) chứ chưa đề cao yếu tố pháp lý và kỹ thuật, vì vậy chế tài chưa đủ mạnh để xử lý các đối tượng lợi dụng mạng xã hội để làm tổn hại đến lợi ích quốc gia, dân tộc. Thiết nghĩ, ý kiến cá nhân, một khi đã đưa lên diễn đàn rộng rãi nhiều người đều có thể truy cập được thì người đưa thông tin cần phải ý thức được trách nhiệm công dân của mình trước những vấn đề đã nêu; nhất là những thông tin đó có ảnh hưởng đén các cá nhân, tập thể khác; đến lợi ích đất nước. Đã đến lúc cần phải có những chế tài nghiêm khắc ràng buộc trách nhiệm công dân khi đưa thông tin trên các mạng xã hội bằng các hình phạt về tài chính, thậm chí truy tố trách nhiệm hình sự, tuỳ theo mức độ. Điều này cần cụ thể hoá trong Bộ Luật hình sự và Luật Dân sự để làm cơ sở xét xử những đối tượng cố tình vi phạm.
Từ Dạ Linh
